Afgelopen week hoorde ik van een client dat ze niet wist dat hetgeen ze voelde angst was. Het was voor haar heel behulpzaam om dat te weten. Sindsdien gaat ze anders om met haar angst gevoelens. En reageert ze meer passend in de angstige situatie waarbij ze beter voor zichzelf zorgt. Maar er zijn ook mensen die niks moeten hebben van het woord angst. Ze voelen zich kwetsbaar in angst en dat willen ze niet zijn. Niet gewend om hun pantser neer te laten, gevoeligheid te laten zien.
Angst is er in vele soorten en maten. Van heel overweldigend en niet meer kunnen bewegen (bevriezen), tot een korte schrik als je in het verkeer een bijna aanrijding hebt. De een gaat dan schelden of agressief verhaal komen halen van de schrik (vecht reactie). Een ander zal wegduiken en snel doorrijden (vlucht reactie).
Als je kijkt naar het dierenrijk zien we dezelfde reacties terugkomen. Bij natuurseries van de BBC zie je mooi in beeld gebracht hoe een leeuw impala’s besluipt. Bij de impala zie je eerst de schrik (kort bevriezen), dan inschatten of ze terug kunnen vechten of moeten vluchten om dit vervolgens te gaan doen. Eenmaal ten prooi gevallen aan de leeuw zie je dat ze nog meer verstillen in de bevriezing. Soms verslapt dan de greep van de leeuw, omdat deze denkt de aanval te hebben gewonnen en kan de impala alsnog ontsnappen door met grote snelheid weg te vluchten. Zoals je zult begrijpen komt hier geen denkwerk aan te pas. Op gevoel worden de mogelijkheid waargenomen om te kunnen overleven.
Angstgevoelens helpen ons om veilig te zijn. Dat is een groot goed. Om je niet te branden aan heet vuur, om niet van een hoogte te vallen of alleen in een onbekende omgeving te verdwalen. Zoals je leest in bovenstaande voorbeelden is er een terugtrek beweging bij angst. Je gaat uit verbinding met je omgeving (vuur, hoogte, onbekende omgeving). Als angstgevoelens ontstaan in contact met anderen, zal je uit verbinding gaan met de ander. Dit is ook het geval als je gaat vechten. Je vuist kan contact maken met iemand kin, maar een verbinding in gevoel is er niet zoals die er wel is als je aan het stoeien bent. In het laatste geval blijf je de ander voelen en weet je tot hoever je kan gaan voordat het te pijnlijk of ruw wordt.
Angst kan als last worden ervaren als er in het moment geen gevaar dreigt, maar er wel een trigger is die op basis van herinnering je angstsysteem aanzwengelt. Daarnaast zijn sommige angstgevoelen zo groot, dat ze op dat moment niet te dragen zijn. Dat kan zijn als kind in een onveilige situatie of bij een aanval of ongeluk. Als je onvoldoende mogelijkheid hebt om adequaat te kunnen reageren met vechten of vluchten zal je vast komen te zitten in een bevroren staat. In het vervolg van je leven probeer je onbewust om niet meer in situaties te komen die je doen denken aan de eerdere angstige situaties. Dit beïnvloedt je manier van doen, heeft invloed op je beweeglijkheid. Door bijvoorbeeld altijd maar dingen blijven doen, niet stil kunnen zitten of juist niet in beweging kunnen komen. Het kan zorgen dat een bepaald deel van je lijf altijd pijnlijk is of dat je een grote onrust ervaart als je maar even niks te doen hebt.
Zo kan angst een vriend of een vijand zijn. Ik vind het prettig om te werken met angst als raadgever. Om te achterhalen hoe jou terugtrek beweging aanvoelt en welke triggers hiervoor zorgen. Deze bewustwording kan zorgen voor meer voelen en minder denken in het moment. Dit zorgt ervoor dat je meer in verbinding blijft met jezelf en je omgeving. En je uit vastlopende denkpatronen komt.
Vervolgens kan je onderzoeken of het inderdaad in een situatie nodig is om uit verbinding te gaan met jezelf en/of met de ander. Als dat zo is, kan je de terugtrek beweging volgen. Zoniet, dan kunnen we kijken welke andere beweging je in zo’n moment kan maken. Het kan zijn dat je meer delen van je eigen lijf moet gaan voelen. Of een voorbalans maken en zo meer in contact met je omgeving komen. Bij een ieder zal het net anders zijn, omdat we allemaal onze eigen copingstijl hebben in reactie op gevaar. Zo kan het ook zijn dat iemand zich volledig op zijn omgeving richt en zich aanpast aan de ander om gevaar te detecteren. Maar dan zichzelf gevoelsmatig uit het oog verliest. De terugtrek beweging is dan omgekeerd, uit zichzelf ipv uit zijn omgeving.
In alle gevallen is het behulpzaam om contact te maken met angstige gevoelens. Belangrijk hierbij is om niet de angst te worden zodat je erin vast komt te zitten, maar ook niet compleet te negeren door middel van bijvoorbeeld een stoer pantser. Angst heeft de kwaliteit van gevoeligheid in zich en zorgt voor nuance, scherpte, een kritische noot en precisie. Er is daarnaast draagkracht en stevigheid nodig om met angstige gevoelens te kunnen zijn, zodat het je niet overweldigt. Alleen angstig zijn geeft verkramping. Alleen krachtig zijn maakt dat je verhardt. Een balans tussen kracht en angst zorgt voor gevoeligheid in een stevige basis.